Kossów i Kwilina (29 km, 36 min od Lasochowa) leżące obok siebie i połączone wspólną historią, należały onegdaj – jak już to zostało powiedziane – do Hieronima Rzeszowskiego, któremu Rej od­stą­pił połowę Chyczy w zamian za wsie Tworów i Pawęzów. Reja z Rze­szow­skim łączyły nie tylko interesy, ale także zażyłe stosunki, a nawet więzi rodzinne (owdowiała ciotka Mikołaja, Zofia, wyszła ponownie za mąż za Piotra Rzeszowskiego), nic dziwnego zatem, że w dobie reformacji kalwinizm znalazł dogodną przystań na ziemiach należących do Hie­ro­ni­ma, do tego stopnia, że Rzeszowski odebrał katolikom kościółek w Kossowie i oddał go kal­wi­nis­tom, czego świadectwem jest zapis o uczestnictwie na synodzie różnowierczym w Pińczowie dn. 7 sierpnia 1559 Wojciecha z Ujścia, pastora z Kossowa. Jak można przeczytać w monografii „Gmina Radków” pod redakcją Romana Mirowskiego, miasto stało się wówczas przykładem tolerancji religijnej, bowiem choć kościół został przekazany wyznawcom nauk Kalwina, to wierni mogli w nim słuchać także kazań wygłaszanych przez księdza z pobliskiego Dzierz­go­wa. Z kolei pozostający w rękach katolików kościół w Dzierzgowie udostępniano Kossowskiemu pastorowi, by mógł weń nauczać wedle prawideł swojej wiary.

Kossów musiał być w owym czasie niewielkim miasteczkiem, skoro księgi podskarbińskie z 1581 r. odnotowują, że pła­co­no tam podatki od jednego łanu miejskiego, 5 komorników, 2 piekarzy, 3 szewców, 2 kowali, tkacza, rzeźnika i garn­ca­rza. Dziś tylko plac, zachowujący zarys rynku, świadczy o długim, bo trwającym do 1869 r., miejskim rozdziale w his­to­rii Kossowa. Drewniany kościółek, który można tu oglądać, nie jest prawdopodobnie tym samym, który Rzeszowski po­da­rował kalwinistom: przekazany w 1602 r. katolikom przeszedł radykalny remont i przebudowę.

Wedle Rawity-Wi­ta­now­skiego w 1764 r. na miejscu zrujnowanej (jak twierdzą inni znisz­czonej pożarem) świątyni Józefa Michałowska wzniosła włas­nym nakładem nową, tak jak i poprzednia – drewnianą, pod wez­wa­niem Wszystkich Świętych (dziś pw. Matki Bożej Czę­sto­chow­skiej). Choć data fundacji i osoba fun­da­to­ra pozostają bez­spor­ne, trudno określić, czy faktycznie była to budowa całkiem no­wego kościoła, czy też gruntowny remont starszego, XVII-wiecz­ne­go, na co wskazywałyby niektóre z jego cech kon­struk­cyj­nych.

W głównym ołtarzu można zobaczyć obecną patronkę świątyni, zaś nawiązaniem do wcześniejszego wezwania jest malowidło u­miesz­czone w górnej części ołtarza, przedstawiające Jezusa Chrys­tu­sa w otoczeniu świętych. Uwagę zwraca także stary, malowany na desce obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, zdobiony po­zła­ca­ną, drewnianą sukienką, wi­ze­ru­nek św. Michała Archanioła, XVII-wiecz­na, drewniana chrzcie­lnica i późnobaro­kowa ambona z po­czą­tku XVIII w.

Do ciekawostek należy też stara zagroda młyńska z nadal czynnym, drewnianym młynem na rzece Kwilince i murowanym domem młynarza z ok. 1900 r. Znaleźć ją można przy drodze wiodącej do Radkowa, kilkaset metrów na północny zachód od kościoła.

Leżąca nieopodal Kwilina może się z kolei pochwalić XVIII-wiecznym dworem , wybudowanym przez Michałowskich i rozbudowanym na przełomie XIX i XX stulecia przez Morstinów: wzniesiono wtedy dwa symetryczne pawilony boczne, ganek oraz taras. W okresie II wojny światowej dworek stał się ośrodkiem aktywnej pracy konspiracyjnej: działała tam wówczas skrzynka pocztowa i komenda miejscowej placówki AK. Po woj­nie aż do koń­ca lat 80. w bu­dyn­ku mie­ści­ła się szko­ła pod­sta­wo­wa, zaś na po­cząt­ku lat 90. ubie­głe­go wie­ku dwór od­da­no je­go pra­wo­wi­tej spad­ko­bier­czy­ni, Kry­sty­nie Nie­mo­jew­skiej, a ta z ko­lei prze­ka­za­ła go fun­da­cji im. Mat­ki Elż­bie­ty Czac­kiej. W 2012 ro­ku obiekt wró­cił w rę­ce pry­wat­ne i obec­nie nie jest udo­stęp­nio­ny do zwie­dza­nia.

Będąc w Kwilinie warto także zobaczyć kapliczkę z XVII-wieczną figurą św. Jana Nepomucena.

spis bibliografii